Słowo „remediacja” pochodzi od łacińskiego słowa „remedium” oznaczającego środek zaradczy. Remediacją gruntu nazywa się działanie, którego celem jest przywrócenie przyrodzie równowagi, którą zaburzył człowiek. Remediacja polega na zmniejszeniu ilości substancji zagrażających środowisku, bądź ograniczaniu rozprzestrzeniania się tych substancji w gruncie, aby zanieczyszczone tereny nie zagrażały zdrowiu ludzi oraz środowisku.
Remediacja a prawo
Ustawodawca formalnie narzucił obowiązek przywrócenia zanieczyszczonego terenu do stanu niezagrażającego ludziom i środowisku wydając szereg nowelizowanych później postanowień, które określały szczególne warunki remediacji. Remediacja gruntu jest szczegółowo opisana przepisami polskiego prawa. Wspominają o niej dwie główne ustawy:
- Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. z 2007 roku nr 75 poz. 493), wdrażająca dyrektywę 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 roku w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu – tzw. „ustawa szkodowa”
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2002, Nr 62, poz. 627) – tzw. POŚ
Z początkiem września 2016 roku weszło również w życie Rozporządzenie Ministra Środowiska, które ujednoliciło sposób prowadzenia oceny zanieczyszczeń powierzchni ziemi. Zastąpiło ono obowiązujące dotychczas przepisy z 2002 r. dotyczące standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Nowy podział gruntów, szczegółowe określenie sposobu poboru próbek ziemi i gleby do badań czy wskazanie formalnych etapów identyfikacji terenów zanieczyszczonych wpłynęły pozytywnie na jakość oferowanych usług środowiskowych na rynku.
Obowiązek przeprowadzenia remediacji
Zgodnie z rozporządzeniem nie ma obowiązku przeprowadzenia badań gruntu, natomiast oczyszczenie zanieczyszczonego gruntu jest obligatoryjne dla władającego danym terenem. Przepisy obowiązują każdego właściciela działki budowlanej, bez względu na jej powierzchnię. Co jednak w przypadku, gdy w nowo nabytym gruncie stwierdzono tzw. historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, które nie było spowodowane aktualną działalnością danego podmiotu? Czyim obowiązkiem jest przeprowadzenie remediacji? Odpowiedzialny za historyczne zanieczyszczenie ziemi jest władający danym terenem i to on ma obowiązek przeprowadzić remediację, chyba że będzie w stanie wskazać inny podmiot, będący sprawcą zanieczyszczenia. W takim wypadku odpowiedzialność za szkodę spada na sprawcę historycznego zanieczyszczenia. Legislator wymienia również przypadki zwalniające właściciela terenu z obciążeń wynikających z przeprowadzanych czynności remediacyjnych. Obowiązek dokonania remediacji przejmuje wówczas regionalny dyrektor ochrony środowiska.
Remediacja gruntu zazwyczaj wiąże się z przeprowadzeniem specjalistycznych robót inżynierskich. Do jej wykonania niezbędny jest szczegółowy plan, który przed przeprowadzeniem remediacji musi zostać zatwierdzony w formie decyzji przez RDOŚ (Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska).
Metody remediacji
Wyróżnia się kilka podstawowych metod remediacji:
- fizyczne (m. in. wydobycie i składowanie zanieczyszczonej gleby, sortowanie, elektrooczyszczanie), których niewątpliwą zaletą jest krótki czas oczyszczania, jednak są kosztowne i radykalnie ingerują we właściwości gleby
- termiczne (m.in. spalanie, odparowanie, zeszklenie) – procesy nisko lub wysokotemperaturowe
- chemiczne (m.in. odmywanie, przemywanie, chemiczne utlenianie i redukcja, solidyfikacja) – polegają na degradacji zanieczyszczeń znajdujących się w glebie lub zmianę ich właściwości fizykochemicznych
- elektrochemiczne – połączenie elektrooczyszczania z zabiegami chemicznymi
- biologiczne (bioremediacja, fitoremediacja) – wykorzystujące mikooroganizmy lub rośliny wyższe mające zdolność degradacji i immobilizacji.
Ze względu na miejsce prowadzenia remediacji możemy wyróżnić metody:
- in situ – polegająca na przeprowadzeniu procesu remediacji w miejscu występowania zanieczyszczenia
- ex situ – polega na wymianie gruntu poprzez wywiezienie zanieczyszczonego gruntu do dalszego zagospodarowania oraz zastąpienie go nawiezionym czystym gruntem
Na szczególną uwagę zasługują metody biologiczne (tzw. bioremediacja), które polegają na usuwaniu zanieczyszczeń z wykorzystaniem mikroorganizmów żywych bądź roślin. Metoda stała się popularna w miejscach, gdzie grunt i wody gruntowe trzeba oczyścić z substancji ropopochodnych. Remediacja przywraca przyrodzie równowagę, usuwa czynniki ryzyka mogące zaszkodzić ludziom i środowisku, a także poprawia walory krajobrazowe i potencjał ekologiczny danego miejsca.
